Malzemeyi, kendi eksenleri etrafında dönen silindirik şekle sahip iki merdane arasından geçirerek gerçekleştirilen plastik sekil verme işlemine haddeleme adı verilir.

Merdaneler Zıt Yönlüdür

Haddeleme işleminde hadde merdaneleri aynı hızla ve fakat zıt yönde dönerler. Metal (çelik kütük/levha), merdaneler arasından geçerken iki merdane arasındaki boşluk (roll gap) kadar kalınlığa sahip hale gelerek plastik deformasyona uğrar. Merdaneler arasındaki açıklık, metalin giriş kalınlığından daha az olduğundan, haddelenen metalin çıkış kalınlığında bir azalma olur.

Malzemenin merdaneler arasından her geçişine “paso” adı verilir. Haddeleme, mekanik anlamda bir basma işlemi olup, uygulanan tek kuvvet merdanelerin sağladığı radyal basınçtır. Haddeleme işleminde çelik kütüğün deformasyonu merdanelerin uyguladığı radyal basma gerilmeleri ve haddelenen malzeme ile merdaneler arasında sürtünmeyle oluşan yüzey kayma gerilmeleri ile sağlanır. Sürtünme kuvvetlerinin bir diğer etkisi, malzemenin merdaneler arasında ilerlemesini sağlamasıdır.

Kesit Azalır, Boy Artar

Haddelenen malzemenin kesit kalınlığı azalırken, boyunda uzama ve genişliğinde de “yayılma” adı verilen az miktarda artma olur. Yayılmanın miktarı haddelenen malzemenin boyutlarına, uygulanan deformasyon oranına ve merdanelerin çapına bağlıdır. Genellikle sıcak haddelenmiş metalin ince sac haline getirilmesi soğuk haddeleme ile gerçekleştirilir. Bu işlemde malzemede mikroskobik yapısal kusurlar meydana gelmesiyle metalin akma mukavemeti ve sertliği artmakta ve küçük taneli bir yapı oluşmaktadır. Buna karşın metalin sünekliği azalmaktadır. Bu durum “tavlama” ile giderilebilmektedir.

Soğuk haddeleme esnasında metal yüksek miktarlarda enerji absorbe etmekte, bu enerjinin büyük kısmı plastik deformasyon için harcanmakta, geriye kalan kısmı ise ısı olarak açığa çıkmaktadır. Düzgün bir yüzey, hatasız boyutlar ve yüksek mukavemet sağlamasına karşın işlem için gerekli haddeleme kuvveti yüksektir.

Aşağıdaki video çeliğin  nasıl haddelendiğini anlatmaktadır.